Τι είναι η ελαιοκανθάλη;

Η ελαιοκανθάλη είναι μια φυσική φαινολική ένωση που βρίσκεται αποκλειστικά στο εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο.

Η μοναδικότητα της

Δεν υπάρχει σε κανένα άλλο φυτικό ή φυτικό έλαιο. Αυτό που κάνει την ελαιοκανθάλη ιδιαίτερα μοναδική είναι τα οργανοληπτικά της χαρακτηριστικά. Έχετε δοκιμάσει υψηλής ποιότητας, φρέσκο, εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο; Αυτή που νοιώθετε, την έντονη, πιπεράτη αίσθηση ή το «τσούξιμο» στο πίσω μέρος του λαιμού σας δεν είναι ελάττωμα. Το αντίθετο μάλιστα, είναι ένδειξη υψηλής συγκέντρωσης ωφέλιμων πολυφαινολών, συμπεριλαμβανομένης της ελαιοκανθάλης.

Η χημική δομή ελαιοκανθάλης είναι αξιοσημείωτα παρόμοια με αυτή του γνωστού μη στεροειδούς αντιφλεγμονώδους φαρμάκου (ΜΣΑΦ), της ιβουπροφαίνης. Και αυτό το τσούξιμο που αναφέραμε πιο πριν ήταν αυτό που ένοιωσαν και οι ερευνητές όταν δοκίμαζαν ελαιόλαδο. Αυτή η ομοιότητα στην αίσθηση που ένοιωθαν όταν δοκίμαζαν ιβουπροφαίνη. Αυτή η παρατήρηση οδήγησε σε μια πρωτοποριακή μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature το 2005. Σε αυτήν αναδείχθηκαν επιστημονικά όλες οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της ελαιοκανθάλης.

Η συγκέντρωση της ελαιοκανθάλης στο ελαιόλαδο μπορεί να ποικίλλει σημαντικά. Σημαντικό ρόλο παίζουν:

• η ποικιλία της ελιάς
• η ωριμότητα των ελιών κατά τη συγκομιδή
• οι μέθοδοι επεξεργασίας

Τα λάδια που παράγονται από νεαρές, πράσινες ελιές (το «αγουρέλαιο» όπως το ξέρουμε) έχουν συνήθως τις υψηλότερες συγκεντρώσειςεολαιοκανθάλης και άλλων πολυφαινολών.

Τα οφέλη της ελαιοκανθάλης στην υγεία μας.

Η κατανάλωση ελαιοκανθάλης, κυρίως μέσω του υψηλής ποιότητας εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου, έχει συνδεθεί με μια σειρά από σημαντικά οφέλη για την υγεία, πολλά από τα οποία αποδίδονται στις ισχυρές αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές της ιδιότητες. Η φλεγμονή αναγνωρίζεται πλέον ως η βασική αιτία πολλών χρόνιων ασθενειών και η ικανότητα της ελαιοκανθάλης να μετριάζει αυτή τη διαδικασία την καθιστά έναν ισχυρό θρεπτικό παράγοντα.

Έχει ισχυρές αντιφλεγμονώδεις επιδράσεις

Το πιο γνωστό όφελος της ελαιοκανθάλης είναι η ικανότητά της να δρα ως φυσικός αντιφλεγμονώδης παράγοντας. Έρευνες έχουν επιβεβαιώσει ότι η ελαιοκανθάλη αναστέλλει τη δράση των ενζύμων κυκλοοξυγενάσης (COX-1 και COX-2), τα οποία είναι βασικοί παράγοντες στις φλεγμονώδεις οδούς του σώματος. Αυτός είναι ο ίδιος μηχανισμός δράσης με την ιβουπροφαίνη. Ενώ η ποσότητα ελαιοκανθάλης σε μια τυπική μερίδα έξτρα παρθένου ελαιόλαδου (EVOO) δεν επαρκεί για να παρέχει την άμεση ανακούφιση από τον πόνο μιας θεραπευτικής δόσης ιβουπροφαίνης, η μακροχρόνια, χρόνια κατανάλωση μικρών ποσοτήτων μέσω της διατροφής θεωρείται βασικός παράγοντας στη χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης χρόνιων φλεγμονωδών ασθενειών που παρατηρούνται σε πληθυσμούς που ακολουθούν μεσογειακή διατροφή.

Η χαμηλού βαθμού, χρόνια φλεγμονή σχετίζεται με καρδιοαγγειακά νοσήματα, Σακχαρώδη διαβήτη, ορισμένους τύπους καρκίνου αλλά και οι νευροεκφυλιστικές διαταραχές. Η τακτική κατανάλωση έξτρα παρθένου ελαιόλαδου που είναι πλούσιο σε ελαιοκανθάλη, μπορεί να συμβάλει να μειώσει αυτή τη συστηματική φλεγμονή. Μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών.

Ένα άλλο θετικό της κατανάλωσής της είναι και τα οφέλη σε φλεγμονώδεις παθήσεις των αρθρώσεων όπως η οστεοαρθρίτιδα. Αναστέλλοντας τα ένζυμα COX και μειώνοντας την παραγωγή προφλεγμονωδών ενώσεων (προσταγλανδίνες), μπορεί να βοηθήσει στην ανακούφιση από μέρος του πόνου και της φλεγμονής που σχετίζονται με αυτές τις παθήσεις. Πάντα να θυμόμαστε όμως ότι δεν φτάνει στα ίδια επίπεδα της πρόσληψης της θεραπευτικής δόσης.

Ελαιοκανθάλη και Αλτσχάιμερ

Υπάρχει αυξημένη επιστημονική έρευνα που επικεντρώνεται στις δυνατότητες της ελαιοκανθάλης στην προστασία του εγκεφάλου και στην καταπολέμηση των νευροεκφυλιστικών ασθενειών, ιδιαίτερα της νόσου Αλτσχάιμερ.

Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της νόσου Αλτσχάιμερ είναι η συσσώρευση πλακών αμυλοειδούς-βήτα στον εγκέφαλο. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ελαιοκανθάλη μπορεί να ενισχύσει την απομάκρυνση αυτών των τοξικών πρωτεϊνών από τον εγκέφαλο. Αυτό επιτυγχάνεται αυξάνοντας την ενεργοποίηση πρωτεϊνών στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό που είναι υπεύθυνες για τη μεταφορά της βήτα αμυλοειδούς εκτός του εγκεφάλου, ένας μηχανισμός γνωστός ως εκροή.

Η νευροφλεγμονή συμβάλλει σημαντικά στην εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της ελαιοκανθάλης βοηθούν στη μείωση αυτής της φλεγμονής, προστατεύοντας τα εγκεφαλικά κύτταρα από βλάβες.

Εκτός από την αμυλοειδή-βήτα, μια άλλη πρωτεΐνη που ονομάζεται tau σχηματίζει «νευροϊνιδιακά πλέγματα» στον εγκέφαλο των ασθενών με Αλτσχάιμερ. Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι η ελαιοκανθάλη μπορεί επίσης να αναστέλλει τη συσσωμάτωση της πρωτεΐνης tau, υποστηρίζοντας περαιτέρω τον νευροπροστατευτικό της ρόλο.

Τα παραπάνω ευρήματα έρχονται να επιβεβαιώσουν τη παρατήρηση των επιδημιολόγων. Ότι οι μεσογειακοί πληθυσμοί, μέσα από την συχνή και υψηλή πρόσληψη εξαιρετικού παρθένου ελαιόλαδου, τείνουν να έχουν χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης άνοιας και Αλτσχάιμερ.

Παρουσιάζει πιθανές αντικαρκινικές δράσεις

Ένας άλλος τομέας με έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον αφορά τη σύνδεση μεταξύ ελαιοκανθάλης και καρκίνου. Υπάρχουν αρκετές εργαστηριακές έρευνες αλλά και από σε ζώα.

Μια σημαντική ανακάλυψη είναι η ικανότητα της ελαιοκανθάλης να προκαλεί ταχύ κυτταρικό θάνατο σε μια ποικιλία ανθρώπινων καρκινικών κυττάρων in vitro. Χωρίς επίδραση σε υγιή, μη καρκινικά κύτταρα. Η δράση αυτή γίνεται μέσα από το μηχανισμό που ονομάζεται διαπερατότητα της λυσοσωμικής μεμβράνης. Η ελαιοκανθάλη προκαλεί τη ρήξη των λυσοσωμάτων – των οργανιδίων της «απόρριψης αποβλήτων» του κυττάρου – απελευθερώνοντας ένζυμα που οδηγούν στον θάνατο του καρκινικού κυττάρου.

Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η ελαιοκανθάλη αναστέλλει τη δράση ορισμένων ενζύμων και πρωτεϊνών που εμπλέκονται στον πολλαπλασιασμό και τη μετάσταση των καρκινικών κυττάρων. Για παράδειγμα ο υποδοχέας τυροσινικής κινάσης c-met. Να θυμόμαστε όμως ότι αυτά τα ευρήματα προέρχονται από in vitro και μελέτες σε ζώα. Δείχνουν όμως ότι υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για τις δυνατότητες της ελαιοκανθάλης ως χημειοπροληπτικού παράγοντα.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι αυτές οι μελέτες είναι προκαταρκτικές και δεν υποδηλώνουν ότι το ελαιόλαδο μπορεί να θεραπεύσει τον καρκίνο. Παρόλα αυτά όπως και εδώ η συχνή και μεγαλύτερη διατροφική κατανάλωση έξτρα παρθένου ελαιόλαδου από τους Μεσογειακούς πληθυσμούς, μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου.

Φύλακας της υγείας της καρδιάς

Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο αποτελεί βασικό συστατικό της Μεσογειακής Διατροφής που προστατεύει την υγεία της καρδιάς. Και εδώ η ελαιοκανθάλη παίζει σημαντικό ρόλο με την δράση της.

Έχει αποδειχθεί ότι έχει αντιαιμοπεταλιακές επιδράσεις που προσομοιάζουν με αυτές της ασπιρίνης. Αναστέλλει τη συσσώρευση αιμοπεταλίων, αποτρέποντας το σχηματισμό θρόμβων αίματος, μια κύρια αιτία καρδιακών προσβολών και εγκεφαλικών επεισοδίων.

Η ελαιοκανθάλη, μαζί με άλλες πολυφαινόλες στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο, είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό. Εξουδετερώνει τις ελεύθερες ρίζες που προκαλούν οξειδωτικό στρες και βλάβες στα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων. Προστατεύει έτσι το ενδοθήλιο (το εσωτερικό τοίχωμα των αιμοφόρων αγγείων), και βοηθά στη διατήρηση αγγείων.

Ενώ το ελαϊκό οξύ (το κύριο λιπαρό οξύ στο ελαιόλαδο) βοηθά στη μείωση της «κακής» LDL χοληστερόλης, οι πολυφαινόλες, συμπεριλαμβανομένης της ελαιοκανθάλης, εμποδίζουν την οξείδωση της LDL. Η οξειδωμένη LDL αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης (συσσώρευση πλάκας στις αρτηρίες).

Πώς να βάλουμε περισσότερο ελαιοκανθάλη στη διατροφή μας.

Ο πιο απλός τρόπος για να αναγνωρίσετε ένα ελαιόλαδο πλούσιο σε ελαιοκανθάλη είναι να το δοκιμάσετε. Εάν σας προκαλεί ένα έντονο, πιπεράτο κάψιμο στο πίσω μέρος του λαιμού σας, τότε ναι πιθανότατα έχει υψηλή περιεκτικότητα σε ελαιοκανθάλη. Η ελαιοκανθάλη είναι ευαίσθητη στο φως και στη θερμότητα. Ο χρόνος έχει μια επίδραση στη συγκέντρωσή της. Για αυτό επιλέγουμε στα καταστήματα πρόσφατη συγκομιδή και φυλάμε τα μπουκάλια σε δροσερό και σκοτεινό μέρος. Γενικά αναζητάμε πληροφορίες στην ετικέτα του προϊόντος για το πότε παράχθηκε και τι ελιές (άγουρες κλπ) χρησιμοποιήθηκαν.

Χρησιμοποιούμε μόνο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο στις σαλάτες μας, προσέχοντας όμως να μην ξεφύγουμε με υπερβολή. Το λάδι έχει θερμίδες και μάλιστα αρκετές. Εννέα σε κάθε γραμμάριο. 2-4 κουταλιές της σούπας την ημέρα είναι μια σχετικά καλή δοσολογία.

Βιβλιογραφία

• Beauchamp GK, Keast RS, Morel D, Lin J, Pika J, Han Q, Lee CH, Smith AB, Breslin PA. Phytochemistry: ibuprofen-like activity in extra-virgin olive oil. Nature. 2005 Sep 1;437(7055):45-6. doi: 10.1038/437045a. PMID: 16136122.
• Al Rihani SB, Darakjian LI, Kaddoumi A. Oleocanthal-Rich Extra-Virgin Olive Oil Restores the Blood-Brain Barrier Function through NLRP3 Inflammasome Inhibition Simultaneously with Autophagy Induction in TgSwDI Mice. ACS Chem Neurosci. 2019 Aug 21;10(8):3543-3554. doi: 10.1021/acschemneuro.9b00175. Epub 2019 Jun 25. PMID: 31244050; PMCID: PMC6703911.
• Kaddoumi, A., Madiha, R., & Tuba, A. (2018). “Olive Oil-Derived Oleocanthal Inhibits the Proliferation of Breast Cancer Cells by Targeting c-Met.” Nutrients, 10(7), 885
• Scirè, A., Loffredo, L., Zicari, A.M., Scipione, L., Nucera, E., De Matteis, G., … & Loffredo, S. (2020). “Antiplatelet and Antioxidant Effects of Extra Virgin Olive Oil.” Molecules , 25(10), 2321.
• Pitt, J., Morassuti, D. J., & Kaddoumi, A. (2013). “Olive-Oil-Derived Oleocanthal Enhances β-Amyloid Clearance as a Potential Neuroprotective Mechanism against Alzheimer’s Disease: In Vitro and in Vivo Studies.” ACS Chemical Neuroscience, 4(11), 1540-1547.