Μεσογειακή διατροφή και καρκίνος του μαστού

Όλοι γνωρίζουμε ότι η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία. Και η επιστημονική έρευνα διαρκώς αναδεικνύει δεδομένα που ενισχύουν τη σημασία και το ρόλο της Μεσογειακής Διατροφής στη πρόληψη μιας σειράς σημαντικών παθήσεων.

Ο καρκίνος του μαστού είναι μια διαρκή και δυστυχώς αυξανόμενη απειλή για τις γυναίκες. Αποτελεί μια από τις πρώτες αιτίες θανάτου από καρκίνο σε γυναίκες, μαζί με αυτή του καρκίνου του πνεύμονα.

Οι αριθμοί και οι παράγοντες που επηρεάζουν 

Στην Ευρώπη, περισσότερες από 450.000 γυναίκες εμφανίζουν καρκίνο στο μαστό. και περίπου 1 στις 3 χάνει την ζωή της. Στην Ελλάδα περίπου 7500 γυναίκες κάθε χρόνο εμφανίζουν καρκίνο μαστού.

Σε Παγκόσμιο επίπεδο 1 στις 7 γυναίκες θα παρουσιάσει καρκίνο του μαστού σε κάποια φάση της ζωής της

Ο Καρκίνος του μαστού είναι μια ασθένεια με έντονη κοινωνική ανισότητα. ( 1 στις 10 γυναίκες στον ανεπτυγμένο κόσμο θα επιβιώσουν από την νόσο ενώ μόλις 1 στις 6 στην Ινδία ή ακόμα χειρότερα 1 στις 4 στην Αφρική.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού, συμπεριλαμβανομένης της γενετικής, των περιβαλλοντικών παραγόντων, των ενδοκρινικών ορμονών και της κατάστασης εμμηνόπαυσης.

Για τους πιο πολλούς από τους παραπάνω λόγους δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά. Υπάρχει όμως ένας καθοριστικός παράγοντας (πέρα από την έγκαιρη διάγνωση) που μπορεί να είναι και το κλειδί για την αποτροπή εμφάνισης της νόσου. Αυτός ο παράγοντας είναι η διατροφή. Που αυξάνει τις πιθανότητες αποτροπής αλλά και θετικής έκβασης όπως και δείχνει ότι μειώνει την πιθανότητα μετάστασης ή εξέλιξης της νόσου.

Η Μεσογειακή Διατροφή

Η διατροφή, και ειδικότερα η Μεσογειακή Διατροφή μπορεί να αποτελέσει μια σημαντική προφύλαξη. H έρευνα εντοπίζει τελευταία μια σχέση μεταξύ του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού, και της διατροφής ενός ατόμου. Δείχνει ότι συγκεκριμένα διατροφικά πρότυπα που παρέχουν στο σώμα μας το πλαίσιο πρόσληψης πολλών διαφορετικών θρεπτικών συστατικών, παρέχουν μια ισχυρή αντικαρκινική προστασία. Ακόμα και όταν υπάρχει γονιδιακή προδιάθεση.

Γενικά η Μεσογειακή Διατροφή είναι ένα διατροφικό πλαίσιο με πολλά φρούτα και λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης, σημαντική κατανάλωση οσπρίων και ξηρών καρπών, αυξημένη κατανάλωση ψαριών και πουλερικών και σημαντικά μειωμένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος. Αν και υπάρχει σημαντική κατανάλωση γαλακτοκομικών και λιπαρών με τη μορφή του ελαιόλαδου, το διατροφικό μοτίβο διαφέρει σημαντικά από την Δυτικού τύπου διατροφή. Και αυτό γιατί οι τροφές δεν είναι επεξεργασμένες και η συμμετοχή των απλών υδατανθράκων αλλά και του επεξεργασμένου κρέατος στο διατροφικό σχήμα, είναι μικρή.

Τα ερευνητικά δεδομένα

Μια μελέτη παρατήρησης του 2014, διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που ακολουθούσαν μια δυτικού τύπου διατροφή, εμφάνιζαν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ή εξέλιξης καρκίνου του μαστού. Αντίθετα, οι γυναίκες που ακολουθούσαν πιο πιστά το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής είχαν 56% χαμηλότερο κίνδυνο. Η προστατευτική επίδραση ήταν ισχυρότερη για τους τριπλά αρνητικούς όγκους (68%). Παρόμοια αποτελέσματα αναδείχθηκαν και από μελέτη του 2022 σε πειραματόζωα.

Μια ιταλική μελέτη του 2020 ανέφερε ότι οι γυναίκες που ακολουθούσαν το μεσογειακό διατροφικό πρότυπο πριν από τη διάγνωσή τους είχαν ευνοϊκότερη πρόγνωση από εκείνες που δεν το ακολουθούσαν.

Μια ισπανική μελέτη ανέφερε ότι το μεσογειακό διατροφικό πρότυπο σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού σε γυναίκες ηλικίας 60 έως 80 ετών και υψηλού κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου, ιδίως σε γυναίκες των οποίων η διατροφή συμπληρώνεται με εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο.

Μια άλλη προσεκτικά σχεδιασμένη μελέτη ανέφερε ότι το μεσογειακό διατροφικό πρότυπο σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, ιδίως τριπλά αρνητικής νόσου.

Μια μεγάλη ευρωπαϊκή προοπτική μελέτη διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της προσήλωσης στη μεσογειακή διατροφή και του κινδύνου καρκίνου του μαστού σε 335.062 γυναίκες που παρακολουθήθηκαν κατά μέσο όρο για 11 χρόνια. Διαπιστώθηκε ότι η προσκόλληση στη μεσογειακή διατροφή χωρίς αλκοόλ σχετίζεται με μέτρια μείωση του κινδύνου καρκίνου του μαστού σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και η συσχέτιση αυτή ήταν ισχυρότερη σε όγκους αρνητικούς σε ορμονικούς υποδοχείς.

Μια ιταλική προοπτική μελέτη που σχεδιάστηκε για τη διερεύνηση των συσχετίσεων μεταξύ διατροφής και καρκίνου του μαστού ανέφερε ότι οι γυναίκες με υψηλότερο κατανάλωση λαχανικών (συμπεριλαμβανομένων όλων των τύπων λαχανικών) βρέθηκαν να έχουν 35% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού σε σύγκριση με τις γυναίκες με χαμηλότερη κατανάλωση λαχανικών.

Μια μεγάλη ευρωπαϊκή προοπτική μελέτη διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της προσήλωσης στη μεσογειακή διατροφή και του κινδύνου καρκίνου του μαστού σε 335.062 γυναίκες που παρακολουθήθηκαν κατά μέσο όρο για 11 χρόνια. Διαπιστώθηκε ότι η προσκόλληση στη μεσογειακή διατροφή χωρίς αλκοόλ σχετίζεται με μέτρια μείωση του κινδύνου καρκίνου του μαστού σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες και η συσχέτιση αυτή ήταν ισχυρότερη σε όγκους αρνητικούς σε ορμονικούς υποδοχείς. 

Αλλά με προσοχή

Στον αντίποδα των παραπάνω έχει διαπιστωθεί ερευνητικά ότι λανθασμένες πρακτικές μπορούν να αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού.

Η αυξημένη κατανάλωση κρασιού και αλκοόλ γενικά αλλά και τυριού (που και τα δύο είναι παρόντα στη Μεσογειακή Διατροφή) αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης του. Όταν όμως και τα δύο καταναλώνονται με μέτρο σε ένα πλαίσιο συνεπούς εφαρμογής της Μεσογειακής Διατροφής, τότε μειώνεται σημαντικά η πιθανότητα εμφάνισής του.

Πρόβλημα μπορεί να προκαλέσει και η αυξημένη κατανάλωση απλών ή επεξεργασμένων υδατανθράκων με τη μορφή γλυκών, μαρμελάδας, ζυμαρικών, σοκολάτας αλλά και μελιού. Η αυξημένη τους κατανάλωση αυξάνει το κίνδυνο εμφάνισης κατά 1,2 φορές.

Το παραπάνω βάρος και η αυξημένη χοληστερόλη

Όλες οι παραπάνω συμπεριφορές συχνά σχετίζονται με αυξημένο σωματικό βάρος αλλά και υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα. Υπάρχουν σαφή δεδομένα που δείχνουν ότι Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία συνδέονται στενά με την ανάπτυξη και την υποτροπή του καρκίνου του μαστού. Η αλληλεπίδραση μεταξύ της παχυσαρκίας, της φλεγμονής και του μικροπεριβάλλοντος του όγκου οδηγεί στην επέκταση του όγκου, κυρίως σε ορμονοευαίσθητες και μετεμμηνοπαυσιακές ασθενείς.

Τα δεδομένα για τα αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης και τη σχέση τους με το καρκίνο του μαστού είναι αντιφατικά. Υπάρχει ένα πλήθος ερευνητικών εργασιών που δείχνουν μια θετική επίδραση της HDL και μια αρνητική επίδραση της LDL. Αυτό όμως αυτό να μπορεί να επιβεβαιωθεί πάντα από τις μετέπειτα έρευνες. Γενικά υπάρχει μια υποψία ότι συνολικά η χοληστερόλη (HDL και LDL) και ειδικότερα η οξειδωμένη μορφή τους έχει ένα σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση αλλά κύρια στην ανάπτυξη του καρκίνου του μαστού. 

Και εδώ η Μεσογειακή Διατροφή έχει τον δικό της προστατευτικό ρόλο. Η αυξημένη χρήση του πλούσιου σε μονοακόρεστα ελαιόλαδου αποτελεί ένα ασφαλές μέσο για τη διαχείριση της χοληστερόλης. 

Συμπερασματικά

Θα πρέπει να συνεκτιμήσουμε τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής σε 5 άξονες.

1. Στην πρόσληψη “ποιοτικών” τροφών, που περιέχουν φυτοχημικά συστατικά με προστατευτική και αντικαρκινική δράση. 
2. Στην αυξημένη κατανάλωση τροφών ολικής άλεσης, ελάχιστα επεξεργασμένων και στη μειωμένη κατανάλωση τυποποιημένων τροφών
3. Στη διαχείριση του σωματικού βάρους και της χοληστερόλης τόσο μέσα από τη σωστή διατροφή όσο και από την αυξημένη άσκηση. 
4. Στην ορθολογική κατανάλωση αλκοόλ αλλά και των γαλακτοκομικών
5. Στη  συνεπή τήρηση της Μεσογειακής Διατροφής που θα εξασφαλίσει σε βάθος χρόνου τα παραπάνω θετικά στοιχεία

Πηγές

• The Global Breast Cancer Initiative / WHO
• Effects on Health Outcomes of a Mediterranean Diet With No Restriction on Fat Intake. A Systematic Review and Meta-analysis. Hanna E. Bloomfield, MD, MPH,   Eva Koeller, BA,   Nancy Greer, PhD,   Roderick MacDonald, MS,   Robert Kane, MD,  and  Timothy J. Wilt, MD, MPH. Annals of Internal Medicine. 4 October 2016. https://doi.org/10.7326/M16-0361 
• The Mediterranean Diet and Breast Cancer: A Personalised Approach Amani Al Shaikh, Andrea J. Braakhuis, and Karen S. Bishop. Healthcare (Basel). 2019 Sep; 7(3): 104. Published online 2019 Sep 9. doi: 10.3390/healthcare7030104
• Diet impacts triple-negative breast cancer growth, metastatic potential, chemotherapy responsiveness, and doxorubicin-mediated cardiac dysfunction. Manuel U. Ramirez,Kenysha Y. J. Clear,Zipporah Cornelius,Alaa Bawaneh,Yismeilin R. Feliz-Mosquea,Adam S. Wilson,Alistaire D. Ruggiero,Nildris Cruz-Diaz,Lihong Shi,Bethany A. Kerr,David R. Soto-Pantoja,Katherine L. Cook. Physiological Reports 19 April 2022 https://doi.org/10.14814/phy2.15192
• Adherence to Mediterranean Diet and Nutritional Status in Women with Breast Cancer: What Is Their Impact on Disease Progression and Recurrence-Free Patients’ Survival? by Maria Mantzorou,Maria Tolia, Antigoni Poultsidi, Georgios K. Vasios ,Dimitrios Papandreou, Stamatios Theocharis, Nikolaos Kavantzas, Andreas Y. Troumbis and Constantinos Giaginis , Current Oncology  Volume 29  Issue 10  10.3390/curroncol29100589
• The Role of Diet, Alcohol, BMI, and Physical Activity in Cancer Mortality: Summary Findings of the EPIC Study. Esther Molina-Montes, Esther Ubago-Guisado, Dafina Petrova, Pilar Amiano, María-Dolores Chirlaque, Antonio Agudo and María-José Sánchez. Nutrients 2021, 13(12), 4293; https://doi.org/10.3390/nu13124293
• Updating the role of obesity and cholesterol in breast cancer. Laura Garcia-Estevez & Gema Moreno-Bueno. Breast Cancer Research volume 21, Article number: 35 (2019)
• HDL and LDL: Potential New Players in Breast Cancer Development. Lídia Cedó, Srinivasa T. Reddy, Eugènia Mato, Francisco Blanco-Vaca, and Joan Carles Escolà-Gil. Published online 2019 Jun 14. doi: 10.3390/jcm8060853