Η ρίζα του προβλήματος

Παιδική παχυσαρκία

Ανά το κόσμο υπάρχουν σε εξέλιξη δεκάδες ερευνητικά προγράμματα που δίνουν αξιόλογα και χρήσιμα συμπεράσματα σχετικά με τα αίτια και τους λόγους εξάπλωσης της παχυσαρκίας ανάμεσα στα παιδιά και τις νεότερες ηλικίες. Πακτωλός χρημάτων διατίθεται προς αυτή τη κατεύθυνση. Δικαιολογημένα βέβαια μιας και το ζήτημα αποτελεί μια πραγματική ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια του κοινωνικό οικονομικού συστήματος. Το υπέρβαρο παιδί σήμερα γίνεται ο παχύσαρκος έφηβος αύριο. Και μελλοντικά ο ενήλικας ασθενής που  καταναλώνει πόρους και υποδομές του συστήματος υγείας.

Οι έρευνες στρέφονται πολλές φορές σε διάφορες κατευθύνσεις και αναζητούν τα βαθύτερα αίτια της εξάπλωσης της παχυσαρκίας σε διάφορες παραμέτρους. Μέσα από αυτές έχουν αναδειχτεί μία σειρά από παράγοντες όπως η μειωμένη φυσική δραστηριότητα, η έλλειψη προσωπικού χρόνου, η κακή ποιότητα της διατροφής, η υπερβολική ποσότητα ζάχαρης στις παιδικές τροφές, το γενετικό προφίλ κλπ κλπ.

Για όλα τα παραπάνω υπάρχει επαρκής και σοβαρή τεκμηρίωση που να αναδεικνύει το ρόλο και το μέγεθος της βαρύτητας του κάθε παράγοντα στην εμφάνιση της παχυσαρκίας στα παιδιά. Όλα όμως έχουν ένα κοινό παρονομαστή, την οικογένεια.

Το περιβάλλον

Σε κάθε περίπτωση ένα παιδί δεν είναι κάτι “που φυτρώνει μόνο του” ούτε είναι σε θέση να συντηρηθεί και να εξασφαλίσει τα απαραίτητα προς το ζην μόνο του. Βρίσκεται από τα πρώτα στάδια της ζωής του, σε φυσιολογικές συνθήκες, κάτω από την φροντίδα του περιβάλλοντός του. Ο ρόλος λοιπόν του στενού αυτού περιβάλλοντος στην διαμόρφωση των διατροφικών του συνηθειών έχει τονιστεί πολλές φορές από διάφορες μελέτες.

Μια πρόσφατη μελέτη, από το πανεπιστήμιο της Β Καρολίνας αποδεικνύει ότι ο θεωρούμενος ως μεγάλος ένοχος της παιδικής παχυσαρκίας, το φαγητό από τα fast food δεν είναι τόσο ένοχος όσο νομίζαμε μέχρι σήμερα. Στην μελέτη χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα από τις διατροφικές συμπεριφορές 4,466 παιδιών ηλικίας 2-18 ετών τα οποία κατηγοριοποιήθηκαν ανάλογα με την συμμετοχή στην διατροφή τους του έτοιμου φαγητού. Παραπέρα οι ερευνητές προχώρησαν σε ανάλυση των αιτίων που οδηγούσαν στην εμφάνιση παχυσαρκίας και ανακάλυψαν ότι η συνήθεια κατανάλωσης φαγητού από έξω ήταν ένα μόνο μικρό τμήμα μιας γενικότερα λανθασμένης διατροφικής συμπεριφοράς.

Ειδικότερα τόνισαν ότι η τάση κατανάλωσης φαγητού από fast food είναι ταυτόχρονη με την μικρή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών. Παραπέρα παρατήρησαν ότι σε μεγάλο ποσοστό η διατροφή αυτών των παιδιών βασίζονταν σε έτοιμο, τυποποιημένο φαγητό. Για τους ερευνητές αυτό σημαίνει ότι δεν αρκεί απλά και μόνο να περιορίσεις την κατανάλωση φαγητού από το fast food ή των τυποποιημένων φαγητών. Θα πρέπει από την άλλη, να προχωρήσει η οικογένεια ένα βήμα παραπέρα και να ετοιμάζει σπιτικό υγιεινό φαγητό.

Το σκεπτικό τους βέβαια σε καμία περίπτωση δεν αθωώνει και δεν απενοχοποιεί τα fast food και την κατανάλωση φαγητού σε αυτά. Το αντίθετο μάλιστα. Απλά εστιάζει στην κύρια πηγή του προβλήματος που είναι η κακή βάση που δίνει η οικογένεια.

Τα γεύματα

Στο παραπάνω σημείο εστίασε και μία έρευνα Φιλανδών επιστημόνων που σε δείγμα 4000 ατόμων μελέτησαν την επίδραση των πολλών γευμάτων στην εμφάνιση της παχυσαρκίας. Η συλλογή των δεδομένων είχε ξεκινήσει πριν γεννηθούν οι έφηβοι και συνεχίστηκε μέχρι τα 16 τους χρόνια.

Ανακάλυψαν λοιπόν ότι η λήψη 5 γευμάτων την ημέρα προστάτευε τους εφήβους (και των δύο φύλων) από την εμφάνιση παχυσαρκίας ακόμα και όταν υπήρχε γενετική προδιάθεση. Ειδικότερα βρήκαν ότι για τα αγόρια αυτό σήμαινε και χαμηλότερη συσσώρευση λίπους στην περιοχή της κοιλιάς. Επίσης ανακάλυψαν ότι η παράλειψη του πρωινού συσχετίζονταν με μεγαλύτερο ΔΜΣ και περίμετρο μέσης.

Από αυτό κανείς εύκολα μπορεί να καταλάβει το πόσο σημαντικό είναι η οικογένεια στην διαμόρφωση ενός τέτοιου προτύπου και στην διατήρησή του στο βάθος του χρόνου. Η “εκπαίδευση” του παιδιού σε αυτά τα πρότυπα είναι κάτι που κτίζεται αργά και σταθερά και τα οφέλη της είναι μακροχρόνια.

Τα οικογενειακά γεύματα

Παρόμοια αποτελέσματα έδειξε και μία παλαιότερη μελέτη του 2009 που έγινε από το Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Οι έφηβοι που τακτικά έτρωγαν με την υπόλοιπη οικογένεια παρουσίαζαν πιο σωστές διατροφικές συνήθειες και είχαν συνολικά καλύτερη διατροφή έναντι των εφήβων που απείχαν συχνά από τα οικογενειακά γεύματα. Επίσης ανακάλυψαν ότι η παράλειψη του πρωινού συσχετίζονταν με μεγαλύτερο ΔΜΣ και περίμετρο μέσης.

Αν και η τάση για ανεξαρτητοποίηση από την οικογένεια εκφραζόταν και μέσα από το οικογενειακό φαγητό (όσο μεγάλωνε ο έφηβος γίνονταν λιγότερα τα κοινά γεύματα), οι έφηβοι που παρέμειναν κοντά στο οικογενειακό τραπέζι ήταν αυτοί που κατανάλωναν πιο συχνά πρωινό και μεσημεριανό φαγητό. Επίσης ήταν αυτοί που παρουσίαζαν αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, φυτικής ίνας και πετύχαιναν καλύτερες προσλήψεις θρεπτικών συστατικών.

Πως τρώμε γύρω από το τραπέζι

Ακόμα όμως και αυτό δεν είναι αρκετό. Το πως γίνεται το οικογενειακό γεύμα και κάτω από ποιες συνθήκες η οικογένεια καταναλώνει το φαγητό, μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας. Σε έρευνα των Dr. Brian Wansink και Dr. Ellen van Kleef, διερευνήθηκαν οι επιδράσεις των συνθηκών κάτω από τις οποίες γίνεται το οικογενειακό γεύμα στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας. Μέσα από ερωτηματολόγια που συμπλήρωσαν γονείς, καταγράφτηκαν οι καθημερινές συνήθειες που υπάρχουν στα οικογενειακά γεύματα. Ακολούθησε υπολογισμός του ΔΜΣ των μελών της οικογένειας και έγινε συσχέτισή του με τις απαντήσεις των ερωτηματολογίων.

Βρήκαν λοιπόν ότι όσο μεγαλύτερος ήταν ο ΔΜΣ των γονέων, τόσο πιο συχνά η οικογένεια έτρωγε με ανοιχτή την τηλεόραση. Επίσης όταν η οικογένεια έτρωγε γύρω από το τραπέζι της κουζίνας ή της τραπεζαρίας τότε τα μέλη της (γονείς και παιδιά) παρουσίαζαν χαμηλότερο ΔΜΣ. Τα κορίτσια που βοηθούσαν στη προετοιμασία του φαγητού εμφάνιζαν υψηλότερο ΔΜΣ σε αντίθεση με τα αγόρια όπου δεν εμφανιζόταν κάποια συσχέτιση. Ακόμα και το αν όλοι έμεναν γύρω από το τραπέζι μέχρι να τελειώσει το φαγητό δείχνει να σχετίζεται με μικρότερο ΔΜΣ σε γονείς και σε παιδιά.

Όλα αυτά βέβαια από μόνα τους δεν μπορούν να αποτελέσουν απόδειξη, αλλά η συνολική εικόνα δείχνει ότι το πως τρώει η οικογένεια σε ένα σπίτι αφήνει το αποτύπωμά της στα παιδιά σε βάθος χρόνου.

Η ρίζα του προβλήματος είναι στο σπίτι

Ας ξεκινήσουν λοιπον οι γονείς να αναζητούν τη ρίζα του προβλήματος μέσα στους 4 τοίχους του σπιτιού. Στις απλές καθημερινές συνολικές συμπεριφορές της οικογένειας. Σε αυτές μέσα από τις οποίες διαμορφώνονται πρότυπα για τα παιδιά.

 Είναι δεδομένο ότι οι σημερινή νέα γενιά ζει, τρώει και συναναστρέφεται με μια γενιά παχύσαρκων γονέων. Είναι επιτακτική η ανάγκη για άμεση παρέμβαση – εκπαίδευση των γονιών (σημερινών ή μελλοντικών) πάνω σε ζητήματα που αφορούν τη καθημερινή διατροφή . Όλα αυτά βέβαια στην Ελληνική πραγματικότητα φαντάζουν μακρινά. Μιας και στη χώρα μας δεν έχουμε ακόμα καταφέρει να ξεφύγουμε (σε μεγάλη κλίμακα) από το επίπεδο της μέτρησης και της εκτίμησης του μεγέθους της παιδικής παχυσαρκίας.

Χρειάζονται να γίνουν πολλά περισσότερα από το να θεσμοθετούμε διαρκώς κανονισμούς για τα σχολικά κυλικεία ή να υλοποιούμε προγράμματα καταγραφής της παιδικής παχυσαρκίας. Αυτό που χρειαζόμαστε άμεσα είναι να υπάρξουν συντονισμένες διατροφικές παρεμβάσεις. Εκπαίδευσης των γονέων και ουσιαστικής ενημέρωσης.

πηγές:

1. J. M. Poti, K. J. Duffey, B. M. Popkin. The association of fast food consumption with poor dietary outcomes and obesity among children: is it the fast food or the remainder of the diet? American Journal of Clinical Nutrition, 2013; 99 (1): 162
2. University of Eastern Finland (2013, October 3). Five regular meals a day reduce obesity risk among adolescents.ε βάθος χρόνου.
3. Burgess-Champoux et al. O21Are Family Meal Patterns Associated with Overall Diet Quality During the Transition From Early to Middle Adolescence? Journal of Nutrition Education and Behavior, 2007; 39 (4): S982,0000pt; font-family:’Segoe UI Semilight’; “
4. Cornell Food & Brand Lab. “Dinner rituals correlate with child, adult weight.” ScienceDaily. www.sciencedaily.com//releases/2013/10/131029171952.htm